Shkruan. Akademik Abdulla Mehmeti
Shpalime nga trashëgimia e lashtë kulturore-historike
Në vitin 2014, në qytetin Tërnovë, kryeqyteti i lashtë i Bullgarisë, është organizuar një ekspozitë tepër interesante, për shpellat në territorin e këtij shteti fqinj. Edhe më simbolik dhe domethënës ka qenë emërtimi i kësaj ekspozite: “Pallatet e nëndheshme në Bullgari dhe Evropë”.
Nga shpellat më të njohura në territorin e shteti të sotëm të Bullgarisë, disa prej tyre mbajnë emra në gjuhën shqipe dhe kanë histori tepër interesante lidhur me banorët shqiptarë dhe vendbanimet e tyre të lashta në Bullgari, që nga periudha pellazge-ilire-trake.
Kësaj radhe ju sjellim vetëm disa fotografi nga shpellat gjigande, të cilat mbajnë emra shqip:
SHPELLA ARBANASE (ARBËRORE, SHQIPTARE)
Shpella Arbanasе ndodhet rreth 200 m në lindje, midis fshatrave Arbanasi dhe Sheremeti në rrethinën e Tërnovës. Deri më tani është arritur të eksplorohet rreth 1000-1200 metra nga brenda, pasi janë kaluar 3 ngushtica në një distancë 20-25 metra nga njëra-tjetra.
SHPELLA TROJANE
Shpella është zbuluar në vitin 1989 gjatë një ekspedite speleologjike në kushte tepër të vështira për shkak të terrenit shkëmbor, në territorin e katundin Emen të Tërnovës. Nga galeritë e shpellës gjigante deri më tani janë eksploruar vetëm 1500 metra nga gjatësia e saj.
Këto shpella nuk janë të vetmet në ato hapësira, që mbajnë emra shqip dhe lidhen me të kaluarën, historinë e lashtë të shqiptarëve.
Këto vlera të trashëgimisë kulturore-historike duhet të shfrytëzohen për forcimin e bashkëpunimit dhe miqësisë me popujve të rajonit dhe Evropës.
Në gjithë hapësirën e Gadishullit të Ilirisë dhe përtej, nga Kaukazi deri në Alpet evropiane, nga brigjet e Mesdheut dhe gjithandej në Evropë, deri në ditët e sotme kanë mbetur të pa hulumtuara dhe të pazbuluara shumë gjurmë nga jeta dhe kultura e lashtë pellazge-ilire-arbërore.
Në të gjitha shtetet fqinje, por edhe në territorin e shteteve shqiptare, deri në ditët e sotme kanë mbetur të pa eksploruara shumë lokalitete arkeologjike, të njohura e të panjohura, por edhe shpella nga më të lashtat dhe më atraktivet, nga mund të përfitojë shteti edhe interesa ekonomike, përveç zbulimit, ruajtjes dhe afirmimit të vlerave të trashëgimisë kulturore-historike.
Asnjë nga organet e pushtetit dhe institucionet kompetente nuk ka dhënë përgjigje, pse pas njëqind vjet nga krijimi i shtetit të pavarur të Shqipërisë kaq pak investohet për kulturën shqiptare, për trashëgiminë e lashtë, për të kaluarën e lavdishme që i bën krenarë edhe shqiptarët e sotëm para botës.
Me këtë rast duhet të përmendim rastin e arkeologëve polakë, të cilët në vitin 2018 në territorin e Shqipërisë, afër qytetit të Shkodrës, arritën të zbulojnë një qytetet të lashtë së pak dymijë vjet. Me çfarë merren arkeologët shqiptarë dhe institucionet kompetente të shtetit tonë?!