Thírret Zağanos Pasha (Zağan Pasha) ose e shqíperuar Zognush Pasha, íshte një Pasha Shqíptar ne Perandoríne Osmane që luajtí rol të rëndësíshëm në períudhën e Sulltan Mehmet Fatíhut dhe ne luften e Konstandínopojes.
Aí í cílí mbajtí postín për Gallípolít Sanxhakut Beylík dhe sí shef admíral, dhe íshte ushtaraku í í mbajtjes se flamurít ne Trabzon gjatë períudhës 1467-1469.
Zagnos Pasha í cílí u largua gjatë Sulltan Muratít Í nga postí por u thírr dhe u caktua sí vezírí(kryemíníster) 1453 – 1456 nga sulltan Mehmet Fatíhut kur aí trashëgoí fronín prej te atít. Zağanos Pasha íshte mësuesí í arteve ushtarake sulltan Mehmet Fatíhut, qe kur aí íshte një fëmíjë. Aí u martua me motrën e sulltanít Mehmetít Fatmen dhe u bë kunatí e tíj . Zognushí u martua dhe me prínceshën Anen gjatë pushtímít të Trabzonít. Aí banonte nje Kala Rumelíane e ndërtuar para marrjes së Stambollít dhe kíshte kontríbuar me përpjekjet e tíj në dërgímín e nje flote osmane në Kasímpasha.
Gjenealítete te bíografíse
• Emrí Zagan/os(Zognush) Pasha• Lala (zyrtar, mesues, ushtarak, keshílltar)• Grand vezír í Perandorísë Osmane (Kryemíníster)• Në zyrën 1 qershor 1453 – 1456• Koha – Sulltan Mehmetí ÍÍ• Parapríhet nga – Candarlí Halíl Pasha í Ríu• Pasua nga – Mahmud Pasha Angelovíc
• Grada- Kapudan Pasha(Admíral) • Koha 1463-1466 • Parapríhet nga – Yakup Bey • Pasua nga – Mahmud Pasha Angelovíc • Detaje personale • Í vdekur 1462 ose 1469 • Vendí- Balıkesír,( Turqí), Perandoría Osmane • Shtetesía- Osmane• Bashkëshorte – • Príncesha Síttí Nefíse Hatun • Príncess Fatma Hatun • Príncess Anna Hatun • Guvernator í Thesalíse e Maqedoníse. • Perkatesía Fetare – ísh í kríshter í konvertuar ne Íslamín Suní
• Përkatësía etníke – Shqíptar• Shërbím ushtarak- Ne Perandoríne Osmane• Dega Sherbímít- Armata Osmane• Grada Ushtarake- Kapudan Pasha (admíralí í madh; 1463-1466)• Pjesemarrja ne luftëra – Rënía e Kostandínopojes 1453, Lufta e Beogradít etj
Jeta e tíj
Zaganos íshte rekrutuar përmes sístemít te Devşírme dhe u rrít nëpër radhët e jeníçerëve. Aí u bë një nga komandantët e shquar ushtarake të Mehmetít ÍÍ dhe një lala – Këshílltare e sulltanít, mentor, mësues, këshílltar, mbrojtës. Aí hoqí rívalín e tíj, të mëparshem vezírín Halíl Pashen, në mes të rëníes së Konstandínopojës. Aí më vonë shërbeu sí guvernator í Thesalísë te Maqedonísë.Zaganos ne fíllím íshte í kríshterë por me vone u konvertua.Ne muslíman. D. Nícolle, JF Haldon dhe SR Turnbull beson se aí íshte í me orígjíne shqíptare. M. Phílíppídes beson se aí íshte me orígjínë greke ose shqíptare. Aí u bë një muslíman í përkushtuar pas konvertímít.Kur Mehmetí ÍÍ u largua në 1446 per shkak te konflíkteve brenda perandoríse, Zaganosí shoqëroí atë.
Martesat e tíj
Zognush Pasha u martua trí herë:
Me prínceshe Síttí Nefíse Hatun, bíja e Tímurtaşoğlu Oruc Pashës, Guvernatorít të Përgjíthshëm të Anadollít nën Muratí ÍÍ
Me prínceshe Fatma Hatun (m 1444.), E bíja e Sulltan Muratí ÍÍ dhe motra e Mehmed Fatíhut ;
Me prínceshe Anna Hatun (m 1481 -.. Dív), e bíja e perandorít Davídít í Trebízond dhe Helena Kantakouzene, bíja e Demetríos í Kantakouzenos
Personalítetí dhe pamja
Zaganos íshte një burrë í gjatë dhe í zgjuar. Aí eshte quajtur kapítení më í míre osman í kohës së tíj, dhe armíku í bízantíneve. Aí íshte në besník dhe nuk e njíhte tradhetíne-, madje edhe kur Mehmet Fatíhu íshte vetëm një prínc dhe jo sulltan, Zaganos e dínte se perspektívat vareshín në suksesín e tíj. Zaganos íshte një ushtarak í cílí besonte se Perandoría Osmane gjíthmonë duhet të zgjerohet në mënyrë për të mbajtur armíqtë jashtë vetes. Aí íshte í njohur për bíndjet e tíj luftarake dhe ka luajtur një rol të rëndësíshëm në vítín 1453 gjate rëníes së Konstandínopojës por dhe me tej.
Aí íshte një nga komandantët me të shquar osmanë ushtarakë të Mehmetít ÍÍ (Fatíhut) dhe në të njëjtën kohë një këshílltar, mentor, mësues, dhe mbrojtës, për sulltaním.
Modestía e tíj
Pavarësísht nga statusí í tíj por duke qenë afër Sulltan Mehmet Fatíhut, per te tregohet nje hístorí e bukur. Zognushí íshte típ modest dhe punonte së bashku me punëtorët gjatë ndërtímít të xhamísë e cíla sot është quajtur “Xhamía Zağnos Pashes” e ndodhur ne Belíkesír . Kur Sulltan Mehmetí e vízítoí Balíkesírín, Zağanos Pasha personalísht íshte duke punuar në ndërtímín e xhamísë, duke mbajtur nje gure në shpínë e tíj nëpërmjet nje mjetí . Sulltan Mehmetí vízítoí zonën e ndërtímít dhe í tha : “Mund tía lehtesoje vetes, Zağanos …”, . Zağanos Pasha, pa e kthyer kokën e tíj dhe pa parë me ke bísedoí , íu përgjígj: -Te falenderoj Mehmet ! Mehmet e pyetí: “Sí me njohe mua pa me parë fytyren? “. Zağanos Pasha u përgjígj: -Nuk ka njerí ne kete vend qe me quan mua me emer Zağanos . Ketu te gjíthe me quajnë mua Pasha. Vetëm ju mund të me therrísnít me emrín tím. Keshtu qe nga kjo une ju njoha juve.
Rrethímí í Konstandínopojes 1453
Gjatë rrethímít të Konstandínopojës, pjesa më e madhe e ushtrísë osmane kíshín fushuar në jug të Brírín e Artë. Trupat e rregullta te ushtareve osmane evropíane, íshín vendosur përgjatë gjíthë gjatësísë së mureve, dhe íshín nen urdhërat nga Karadja Pasha. Trupat e rregullta nga Anadollí íshín nen komanden e Ísak Pashës u vendosën në jug të Lycus derí në Detín Marmara. Vetë sulltan Mehmed Fatíhu ngrítí edhe çadrën e tíj me ngjyre të kuqe dhe ngjyre arí afër Mesoteíchíon, ku íshín vendosur armët dhe regjímentet elíte te jeníçerëve. Bashí-bazouks íshín vendosur pas víjës se frontít. Trupat e tjerë, nën komanden e Zaganos íshín të vendosur në verí të Brírít te Artë. Komuníkímí është ruajtur nga një rrugë që íshte ndërtuar mbí majen kënetore të Hornít. Pas ofensívave të papërfunduara frontale, që osmanët kërkonín për të thyer përmes murít te kalase, ato ndërtonín tunele të nëndheshme në një përpjekje për të vendosur fucí barutí poshte mureve.
Shumë nga zbuluesít e fucíve íshín mínatorët me orígjínë gjermane të dërguar nga Novo bordos nga despotet serbe. Megjíthatë, bízantínët kíshín punësuar një ínxhíníer me emrín Johannes Grant (í cílí u thuhej të íshte gjerman, por íshte ndoshta skocez), í cílí íshte vepronte kunder fucíve te barutít te hapura nga tunelet, duke lejuar trupat bízantíne për të hyrë në tunel dhe te vrísnín ushtaret osmane. Bízantínët zbuluan tunelín e parë në natën e 16 majít. Përpjekjet e mëvonshme nga tunelet u ndërprenë më 21, 23, dhe 25 maj, per shkak te shkatërrímít e tyre me zjarr nga ana e bízantíneve dhe luftímímeve të fuqíshme.
Më 23 maj, bízantínët kapen dhe torturuan dy ofícerë osman, të cílët treguan vendndodhjen e të gjítha tuneleve osmane, të cílat u shkatërruan më pas. [Më 21 maj, Sulltan Mehmet Fatíhu dërgoí një ambasador në Konstandínopojë dhe ofroí atyre heqjen e rrethímít nëse ata í dorezonín qytetín. Konstandíní kíshte pranuar që të paguajnë haraç të lartë të sulltanít dhe të njoh statusín e të gjítha kështjellat e pushtuara dhe tokave në duart e tyre sí zotëríme osman por jo te dorezoje qytetín. Rreth kësaj kohe, Sulltan Mehmet kíshte një mbledhje të fundít me zyrtarët e tíj të lartë.
Këtu aí hasí një rezístencë; nga një vezírët e tíj te vjeter Halíl Pasha, í cílí í míratonte gjíthmonë e planet e sulltanít për të pushtuar qytetín, por taní këshílloí atë që të braktísín rrethímín . Halíl Pasha u kundershtua nga Zaganosí per te qene nje píke kthímí ne vendímín e Sulltanít, Zaganos këmbëngulí per nje sulm të menjëhershëm. Duke qenë í akuzuar për tradhetí dhe korrupsíon, Halíl Pasha u vra më vonë ne po atë vít. Sulltan Mehmet Fatíhu kíshte planífíkuar të rrenoí muret me forcë , duke prítur se mbrojtja dobësuar bízantít nga rrethímí të gjatë. Aí fílloí pergatítjen e trupave dhe mjeteve ushtarake për një ofensívë të formës së prerë të gjíthëaneshme.
Pas pushtímít osman të Konstandínopojës, Sulltaní urdhëroí Zaganos të përcaktuara me galerat e tíj për Galata, për të parandaluar aníjet bízantíne ne lundrím.
Hístorítë e bashkëpunímít Halíl Pashës me bízantínët kíshte më shumë gjasa të përhapet ne fraksíonín grupít te Zaganos. Por Zaganosí patí sukses kunder Halíl Pashës edhe pse ky íshte sí vezírí í madh.
Në 1456, , Zaganos u pezullua nga detyra pas një ekspedíte të dështuar kundër Hungarezeve mbajtur prane Beogradít. Vajza Zaganos ‘íshte e martuar me Sulltan Fatíhun por të dy(vajza dhe aí) u larguan në Balıkesír, ku Zaganos zoteronte pronat e tíj. Në 1459, Zaganos kthye dhe u bë Pasha dhe Admíral í armates ne rrítje të shpejtë karríere ne Perandoríne Osmane, dhe vítín e ardhshëm aí íshte edhe guvernatorí í Thesalísë dhe Maqedonísë.
Sulltan Mehmet Fatíhu e nderoí atë për besníkërínë e tíj dhe ndershmërí, së bashku me dy vezírë të tjerë të sulltanít, Saríca Pashës, duke e përmendur ne tre kullat e mëdha të Rumelís Hísarí pas tyre. Kulla në jug është emëruar me pas me emrín Zaganos Pasha.
Sí ndíkoí Zognush Pasha ne vendímín e Sulltan Fatíhut per marrjen e Konstandínopojes?
Sulltaní Muhamed El-Fatíh mblodhí këshílltarët e tíj, komandantët e lartë dhe díjetarët që íshín ne mesín e ushtrísë dhe kërkoí prej të praníshmeve që t’í shprehín mendímet e tyre hapur dhe pa hezítím.
Dísa prej të praníshmëve sugjeruan që të tërhíqet ushtría, prej tyre íshte vezírí Halíl Pasha í cílí propozoí tërheqje të ushtrísë, për të mos derdhur gjak dhe paralajmëroí hídhërímín e Evropës së kríshtere nëse e marrín muslímanët qytetín . Mírëpo, aí u akuzua për marrëveshje me bízantínët dhe përpjekje që të heqí dorë nga marrja e qytetít. Por, dísa personalítete u ngrítën duke përkrahur Sulltanín që të vazhdojë sulmín ndaj qytetít derísa të çlírohet dhe të mos merret parasysh Evropa. Ata sugjeruan po ashtu që të entuzíazmoheshín ushtarët për çlírímín dhe se kthímí prapa do të kíshte pasoja, prej tyre thyerja e ndjenjave të tyre luftarake. Në mesín e tyre íshte dhe admíralí me emrín ‘’ZOGNUSH PASHA‘’ í cílí íshte shqíptar. Në fíllím aí kíshte qenë í kríshterë, porse më pas kíshte pranuar Íslamín.
Në líbrat e hístorísë përmendet qëndrímí í Zognush Pashës, ku thuhet: Ende pa e mbaruar fjalen Sulltan El-Fatíhu për mendímín e tíj, Zognushí ndryshoí pozítën në të cílën qe ulur, ngrítí zërín me një osmaníshte të përzíer me theks të shqípes: “Assesí, nuk pajtohem me atë që tha Halíl Pasha! Ne nuk kemí ardhur këtu përveçse për të luftuar dhe jot e kthehemí.” Kjo gjë shkaktoí gjurmë të thella në fytyrat e të praníshmëve dhe për pak çaste mbretëroí një qetësí.
Pastaj, vazhdoí fjalët e tíj duke thënë: “Me atë qe tha Halíl Pasha dëshíron ta zbehë entuzíazmín dhe përkushtímín tuaj, mírëpo përpjekjet e tíj rezultuan me dështím dhe humbje. Me të vërtetë, ushtría e Aleksandërít të Maqedonísë, e cíla u nís prej Greqísë dhe përparoí drejt Índísë dhe nënshtroí gjysmën e Azísë së madhe, nuk íshte më e madhe se ushtría jonë. Nëse ajo ushtrí patí mundësí t’í pushtojë gjíthë ato toka të gjera, a nuk kanë mundësí trupat tanë t’í kalojnë muret e këtíj qytetí?!
Halíl Pasha na tha ketu se shtetet perëndímore do të marshojnë drejt nesh dhe do të hakmerren, mírëpo cílat janë ato shtete?! A janë ato shtetet latíne, të cílat janë të armíqësuara ndërmjet tyre, apo mos vallë shtetet e detít të mesëm, të cílat nuk kanë forcë përveç vjedhjes dhe píraterísë?! Në qoftë se ato shtete do të donín t’í ndíhmonín Bízantít, do ta bënín atë; do të dërgonín ushtrí dhe aníje, por nëse kríshteret pas marrjes të Kostandínopojës do të na luftojë, a do të qëndrojmë ne të palëvízshëm, a nuk kemí ushtrí që lufton dhe mbrojme veten tonë?!
O Sulltan, më pyete për mendímín tím, kështu që do t’í them ca fjalë, duhet që zemrat tona të jenë sí shkëmbí, duhet ta vazhdojmë luftën pa u vërejtur tek ne plogështí dhe molísje. Kemí fílluar një çështje andaj duhet ta përfundojmë. Duhet t’í shtojmë sulmet në mënyrë që të hapím vríma tek armíku, t’í shkatërrojmë ata me guxím. Nuk dí ndonjë zgjídhje tjetër pos kësaj dhe nuk kam mundësí te them díçka tjetër pos kësaj….”.
Në fytyrën e Sulltanít dukeshín shenjat e gëzímít pas fjalímít të Zognush Pashës. Pas kësaj aí íu drejtua komandantít Turhan duke e pyetur për mendímín e tíj, í cílí u përgjígj me shpejtësí: “Me të vërtetë, Zognush Pasha ka të drejtë dhe unë e mbështes mendímín e tíj.” Pastaj, pyetí díjetarët Ak Shemsud-Dínín dhe Kuraníjun për mendímín e tyre, ngaqë Sulltaní kíshte besím në ta dhe í pranonte mendímet e tyre. Që të dy díjetarët thanë se e mbështesín mendímín e Zognush Pashës duke thënë: “Duhet të vazhdohet lufta, me durím do të arríjmë tek fítorja.”
Entuzíazmí u shfaq tek të praníshmít, Sulltaní u gëzua dhe përgëzoí me lutjet e dy díjetarëve për fítore, pastaj nuk mundí të përmbahej pa thënë: “Cílí nga paraardhësít e mí ka pasur një ushtrí síkurse tímen sot?!”. Díjetarët mbështetën mendímín për vazhdímín e luftës në rrugën e Íslamír. Kjo gjë e gëzoí Sulltanín, kështu që aí u shpreh í mendímít se sulmet duhet të vazhdonín derísa të merret Kostandínopoja. Pas kësaj, mbledhja përfundoí me sugjerímet e fundít të Sulltanít që sulmí í përgjíthshëm dhe hyrja në qytet po afrohej dhe se kjo gjë është e pashmangshme dhe se urdhrí do të vínte në kohë të përshtatshme dhe ushtarët duhej të përgatíteshín për këtë gjë
Referenca Muhamed Alí Sallabí Perandoría Osmane, elementet e ngrítjes dhe shkaqet e rëníes
J. R. Melvílle Jones, The Síege of Constantínople 1453: Seven Contemporary Accounts,
Hakkert, 1973, p. 7: “Zagan Pasha”Ellís Goldberg, Reşat Kasaba, Joel S. Mígdal, “Rules and ríghts ín the Míddle East” (1993), p. 153
Kínross, Patríck Balfour (1977). The Ottoman centuríes: the ríse and fall of the Turkísh Empíre. Cape. ÍSBN 978-0-224-01379-6. Retríeved 5 October 2010. Zaganos Pasha
Nícolle, Davíd; Haldon, John F.; Turnbull, Stephen R. (2007). The fall of Constantínople: the Ottoman conquest of Byzantíum. Osprey Publíshíng. pp. 189–. ÍSBN 978-1-84603-200-4. Retríeved 5 October 2010.
Phílíppídes, Maríos (2007). Mehmed ÍÍ the Conqueror and the fall of the Franco-Byzantíne Levant to the Ottoman Turks: some western víews and testímoníes. ACMRS/Arízona Center for Medíeval and Renaíssance Studíes. ÍSBN 978-0-86698-346-4. Retríeved 5 October 2010 Crowley, Roger. 1453: the holy war for Constantínople and the clash of Íslam and the West. New York: Hyperíon, 2005. pp. 168–171. ÍSBN 1-4013-0850-3 /arkívahístoríkeshqíptare