lirët ishin të path.yeshëm në sajë të pozitës të vendeve dhe të maleve të natyrës së tyre të egër dhe të zotësisë së çuditshme që kishin për të luf.tuar. – Valer Paterkuli
Populli trim ilir ndër shekuj është shquar për efikasitetin e tij në lu.ftë. Një trimëri e tillë e shoqëruar me aftësi të shkëlqyera luf.tarake pasqyrohen edhe tek shqiptarët si pasardhësit e denjë të tyre në çdo episod të historisë ku pikërisht ne, shqiptarët, lu.ftuam për qëllime të larta fisnike.
Një nga të parët që vlerësoi pathys.hmërinë e ilirëve ish historiani grek Valer Patekuli (19 pr.K-31 ps.K), i lindur në Kapua. Shërbeu për një kohë të gjatë në ush.tri dhe më pas u zgjodh senator.
Mori pjesë në ekspeditat ush.tarake të komanduara nga Tiberi. Shkroi veprën “Historia Romana” (Historia e Romës) në dy libra, ku përshkruan gjithë historinë e Romës deri në vitet 30.
Libri i parë trajton shkurtimisht historinë e Romës që nga krijimi i saj deri tek shkatërrimi i Kartagjenës dhe i Korinthit, ndërsa te libri i dytë përshkruhet gjërësisht historia e Romës deri në vitin 30 të e.r.
Në veprën e tij gjejmë të dhënë mbi lu.ftën e ilirëve të Veriut kundër pus.htimit romak dhe sidomos për krye.ngritjen e madhe në Iliri në vitet 6-9 ps.K lidhur me këtë kryen.gritje nënvizion: “Ilirët ishin të pat.hyeshëm në sajë të pozitës të vendeve dhe të maleve të natyrës së tyre të egër dhe të zotësisë së çuditshme që kishin për të lu.ftuar.”
Libri 11- 111, 114, 121
…U shpall mobilizimi i nga të gjitha anët u thirrën edhe veteranët. Burra e gra, sipas pasurisë u detyruan të jepnin ush.tarë nga skll.evërit që kishin lëruar. Në senat u dëgjua zëri i prijësit (Oktavian Augusti). “Në dhjetë ditë, tha ai, po të mos merren mas mbrojtëse, arm.iku mund të hyjë brenda në Romë”…
Në verën e ardhshme e gjithë Paionia kërkoi pa.qe dhe lu.fta u përqundrua në Dalmati. U pa atëherë kjo shumicë e madhe ush.tarësh krenarë, që më parë kër.cënonte Italinë, duke çuar në breg të lumit Batin armët, me të cilët lu.ftoi kundër nesh, duke rënë në kë.mbët e komandantit tonë; nga dy udhëheqësit kryesorë Batua dhe Pini, njëri u kap, tjetri u dor.ëzua.
Me kthimin e tij në Romë, Tiberi festoi triu.mfin mbi paionët dhe dalmatët, nderin që e meritonte që më parë, por që ekspeditat e pandërprera e kishin penguar… Tiberi shkoi në Iliri për të rregulluar provincat që kishte pus.htuar.