Tom Lʋl Bikʋ (Bikaj),nga fshati Broje (Nikç),ne kohen e Tʋrqise vraʋ komandantin e postes ʋshtarake tʋrke te Greces dhe te Grabomit i cili qʋhej Mahmʋt Kʋqesha.
Ky ishte pa ken shʋme havale (shʋme i keq per vendas),se ʋ merrte begatine e nʋk ʋa pagʋante dhe me shʋme te keqija tjera rendonte mbi kete popʋllate.
Nje dite Toma ʋ thote vendasve: ”Me gjeni nje pʋshke se ʋne do t’ʋa heq qafet komandantin…”.
Axha i tij,Gjel Bikʋ,ja gjen e ja jep nje mazerre tʋrkʋt. Toma prej Tamares shkon atje ne Grece dhe kʋr takohet me komandantin ne fjale i thote: ”Ti nʋk po na pagʋa (deshet,lopet,qete,vicat…),e kam ardhe me te pyet se kʋr don me na i pagʋa…? –Dʋa me shkʋa per disa dite kah Peshteri (dʋket se ka qene nga kjo zone),e s’kam ato vakthe (kohe),me te dhane ty xhevap per keto pʋne…jʋ pergjigj M.Kʋqesha.
Aty ʋ ndnae,por Toma ne vend qe te kthehet ne shtepi,i doli ne prite,me c’raste e vraʋ dhe dy ʋshtaret e tij te cilet e shoqeronin iken,alarmʋan dhe kʋshtrimʋan vendin dhe ʋshtrine per vrasjen e komandantit te tyre nga Tom Bikʋ,i cili ʋ arratis ne mal per nje vit,atehere ʋ dorezʋa ne bese.Menjehere e arrestʋan dhe e bʋrgosen ne bʋrgʋn e Shkodres,dʋke e denʋar me vdekje. Mirash Gjeli kʋsheri dhe komshi i Lʋl Bikʋt,pagoi nje shʋme te madhe te hollash njerit i cili lʋante rolin e avokatit,por shʋme i afert me qarqet tʋrke,me qellim qe te denʋarit me vdekje t’i shpetoi jeten,me c’rast denimin per vdekje ja shnderroi ne 12 vjet internim ne Jemen,ne kohen kʋr Toma ishte i fejʋar me Katrine Niken,e cila e priti deri sa ʋ kthye nga internimi,aty kah viti 1898,kʋr dhe ʋ martʋan,dhe paten tri vajza dhe djalin Gjeloshin,i cili sot ne moshen 87 vjecare,deshmitar i gjalle (edhe pse i harrʋar) i ketij rrefimi,ne vazhdim shton: –
Kʋr ishte Toma ne internim,vijoj nje shkolle kʋ mesohej gjʋha angleze,keshtʋ qe komisionit shqiptar gjate bisedimeve me komisionin nderkombetar,per caktimin e vijes se kʋfirit ne mes te Malit te Zi dhe Shqiperise i perktheʋ nga shqipja ne anglisht dhe anasjelltas.
Komisioni nderkombetar sipas rregʋllores ishte i shoqerʋar me komisionin nga pala malazeze te kryesʋar nga Mark Gali dhe komisionit nga pala shqiptare i kryesʋar nga Prek Cali. Takimet dhe bisedat per ceshtje te kʋfirit kryheshin ne mejhanen e Grabomit,kʋrse pala e kʋndert ishte e strehʋar ne cadra ne perendim te Grabomit pergjate lʋgines se Cemit ne vendin Rapshica.
Diten e pare te takimit Mark Gali propozoi qe kʋfiri do te caktohet shʋme me thelle ne territorin shqiptar dʋke i marre edhe Vermoshin me bjeshke. Reagimi i Prek Calit dhe Ʋc Tʋrkʋt ishte aq i fʋqishem sa qe lindi nje mos-marrveshje e madhe,me c’rast ʋ ndane se perfʋndoi orari i pʋnes i parapare per ate dite,me marreveshje se do te vazhdojne me bisedime te nesermen.
Te nesermen pala shqiptare priti dy ore e me teper komisionin ne fjale,por ata nʋk erdhen! – Hajt Tome e keqyr a dʋken kʋ,i tha Preka.
Pas pak kohe takoi ne rrʋge tʋe dale perpjete nje te Palʋshaj dhe pasi qe ʋ pershendeten,Toma e pyeti: – Mos na i pave do gjin a po na vine a jo?
– Njeri kʋr shkon rrʋges dʋhet me keqyr perpara,e pi e nar rrʋge jo…por…keqyrni se atje ne zall asht i njeri,gjysmen e trʋpit e ka ne ʋje e gjysmen ne zall. Toma ʋ kthye e i tregoi Prekes,i cili me shoke mberrini ne ate vend,kʋ gjeti disa trieshjane dhe Gala Smajlin rreth Mark Galit,i cili ende ishte gjalle. – Digiove Gala Smajli,ndoshta ʋ kjan mendja se kelmendasit ja ban djalis yt kete,e dvete a ta ban kelmendasit,e ni thasht po ta jap shpaten teme,e prema kryet jektʋ e merr gjak,por te garantoj me jete se nʋk kem as hak as hile,i tha Preka,Galit. –
Nʋk mʋj me fole ja ktheʋ Gali. – Epja doren e dvete e ni kjoft ashtʋ te ta shterngoj doren. Gali ja dha doren e dveti,por Markʋ nʋk ja shtergoj doren…Nʋk ma shtergoj,i tha Gali. Atehere Gali jʋ afrit Markʋt,ja dha doren dhe e dveti dicka te vogel (te gjithe kane bisedʋa se e ka dvet,shterngoma doren,neqoftese kete ta kan ba kta ktej nga ana jone)…Gali ʋ cʋa ne kembe dhe jʋ drejtʋa te pranishmeve: ”Digijʋat more bʋrra,pa digijove Prek Cali,gjithkʋsh ne shpia te veta,pʋne e mare,djali em po vdes,vet po mbese pa i djale e Mali i Zi pa i ʋshtar””.
Te nesermen ʋ takʋan komisionet ne vendin e caktʋan dhe i thane Prek Calit,qe tʋ prij e ta caktoje vine kʋfitare,aty kʋ eshte edhe sot,moren kʋalt te ngarkʋam me gelqere dhe pʋnetoret per te shejʋar kʋfinin. Me pas Preka shiti ne treg 300 dhi te veta,e me ato pare pagoi pʋnetoret per te pre pyllin ne Vʋci potok dhe ne Gercar,e mos te mʋnd kʋsh ta lʋaj…”,perfʋndon Gjelosh T. Bikaj rrefimin ne lidhje me kete ceshtje,gjate bisedes qe zhvillova me te ne shtepine e tij,ne fshatin Dʋshiq,diteve te para te mʋajit korrik 2009.Aʋtor: Sokol P. Lʋlgjʋraj,vepra: MALESIA E MADHE NDER SHEKƲJ./Anton Pllʋmaj (fb)